Приклучувањето на Македонската асоцијација на новинари МАН кон Меѓународната федерација на новинари ќе биде многу полесно отколку влезот во НАТО или Европската Унија. Ако нè сакате нас, тогаш ние ве сакаме вас и тоа е тоа, крај, порача Тим Даусон, заменик генерален секретар на Меѓународната федерација на новинари, кој неодамна беше во посета на Скопје како гостин на избрното Собрание на МАН.
Треба да се запрашате што е тоа што го имате како организација во вашето срце? Што е тоа што навистина ве мотивира надвор од вашата работа секој ден? И мислам дека за да се најде одговорот на тоа, вреди да се размисли за природата на самото новинарство. Се ближиме до нашата стогодишнина. Основани сме во Франција во Париз во 1926 година. 19 новинарски организации се собрале во 1926 година, вклучително и претставници од Западен Балкан за да ја основаат оваа организација. И имајќи ја на ум стогодишнината и размислувајќи да како да се одбележи, ги разгледував нашите архиви и нашата историја за да се обидам го разберам она за што зборувале тогаш. Многу е интересно, тие биле многу загрижени за слободата на печатот и притисоците врз неа. Биле многу загрижени за проблемот со лажните вести. Мислеле дека новинарството може да се искористи за да се обиде да подигне национална или етничка омраза меѓу луѓето. Биле многу загрижени за напредокот на новата технологија. Она што навистина загрижувало во 1926 година било развојот на радио вестите и луѓето биле вознемирени дека ако можат да ги добијат своите информации само со слушање на машина, тогаш сигурно луѓето наскоро ќе заборават како да читаат и како тоа ќе влијае на новинарите. А навистина впечатливата работа што ги гледаме сите овие е тоа што тие се прашања кои се речиси идентични со главните прашања со кои се соочуваме ние како новинари денес. Ми се чини дека се исти. Мислам, се разбира, има различни национални конфликти што ги анимираат. Се грижиме за различни технологии, но во основа тие се исти прашања. И размислувајќи за тоа зошто е тоа, мислам дека тоа е всушност во природата на новинарството. Мислам дека има предизвици со кои се соочуваме како новинари кои се одвоени од другите во работната класа. Мислам, се разбира, секој што излегува да заработи за живот мора да се справи со турбулентни економски околности, да се справи со индустриите и технологијата која расте, се заменуваат работници или создаваат нови можности. – вели Даусон
Вели како новинари, се соочуваме со тоа дека некој може физички или вербално да не нападне за работата која ја работиме и не таргетира на начин со кој повеќето работници не се соочуваат.
Мислам дека освен политичарите, ние сме единствената цивилна група која рутински го чувствува тоа, која рутински го доживува тоа прашање. Се соочуваме со моќни поединци, моќни влади, моќни корпорации кои се обидуваат да го ограничат она што го кажуваме. И ние мораме, како дел од нашиот секојдневен работен живот, да се справиме со тој притисок и да најдеме начин како можеме да продолжиме да ја вршиме нашата работа одговорно и покрај тој притисок. Честопати се соочуваме со работодавци кои не сакаат да го практикуваме слободното изразување и не сакаат максимално да ја вршиме нашата работа. И повторно, тоа е уникатен притисок со кој новинарите се соочуваат. И она што е интригантно за мене е тоа што иако сме суштински конкурентна професија, се натпреваруваме за приказна, се натпреваруваме да ги создадеме најдобрите и најбрилијантните уредувачки производи. Нашиот одговор на овој уникатен притисок е колективен, без разлика дали тоа е на нашите работни места кога ќе откриеме дека некој се меша во нашите приказни, седнуваме заедно со нашите колеги и се обидуваме да откриеме како да се справиме со тоа на работното место. Без разлика дали тоа е на национално ниво каде што се собираме во здруженија и организации за да се справиме со прашања од тој вид или дали на меѓународно ниво каде што цел век одржуваме меѓународно тело кое се обидува да го преземе тоа во натприродниот страв. Моето чувство е дека немаше да ме поканите овде доколку не го почувствувавте истиот уникатен притисок и истото уникатно чувство за тоа како реагираме на тоа. Значи, ако сум во право за тоа, тогаш би ве охрабрил да го преземете следниот логичен чекор и да се приклучите на Меѓународната федерација на новинари и да дозволите вашата моќ и вашата експертиза да придонесат за тој меѓународен напор, исто како што ќе ја споделиме нашата сила и нашата експертиза со вас за да можеме да го испорачаме видот на новинарството од кое зависи општеството, видот на новинарството што ја кажува вистината на моќта и типот на новинарството што на крајот е самиот извор на енергија на демократиите на кои им служиме“ – порача Даусон на Собранието на МАН.
На прашањето упатено од македонските новинари, како може Меѓународната федерација на новинари да ни помогнале да се заштитиме од притисоците со кои секојдневно се соочуваме, со оглед дека слободата на говор генерално е загрозена од владата која го користи судскиот систем за да изврши притисок врз слободата на говорот и да ги гони новинарите кои ја критикуваат владата, емитуваат и објавуваат криминални афери, тој вели:
Мислам дека притисоците со кои се соочувате од она што го знам се многу интензивни овде. Тоа се притисоци кои се познати во светот. Во Обединетото Кралство се соочивме со многу судски притисоци за слободно изразување. Така, мислам дека има голем број чекори што може да се преземат, а дел од нив е обелоденување на фрапантни случаи, обелоденување на најлошите пречекорувачи на овој вид на однесување на пошироко внимание за меѓународната заедница да ги осуди обидите да се користи судството за малтретирање на медиумите.
Мислам дека демонстрацијата на добри примери каде ова беше проблем и каде што земјите пронајдоа начини да го решат прашањето што го штитат слободното изразување се исто така целисходни.
Мислам и дека ако повеќето новинари разбираат кога се малтретирани, но, мислам дека во средина каде што малтретирањето е ендемично, каде што продолжува постојано, луѓето почнуваат да мислат дека тоа е нешто нормално и всушност даваат примери за луѓето во земја каде што судското малтретирање на новинарите е нормално да се каже дека ова всушност не се случува секаде на друго место, а ова не е нешто што треба да го доживеете, само по себе е вредно бидејќи им дава моќ на новинарите да прават повеќе врева и да кажат дека ова не е прифатливо.
Вака не треба да функционира слободното општество. Можеме да видиме преку границите на други места во светот дека тоа не се случува и ние инсистираме тоа да не се случува во оваа земја.
И примерите од тој вид, мислам, се исто така вредни за населението пошироко, бидејќи тие можат да видат дека малтретираните и угнетените медиуми не им служат и дека има земји каде тоа не се случува. Така, мислам дека гледањето надвор од сопствените граници е чест начин да се најдат примери кои на оние влади кои би ги угнетувале новинарите се најсрамни.
Не беше заборавена ниту темата лажни вести. На прашањето како да се справиме со владата која произведува лажни вести и која ги лаже јавноста и новинарите? И која за поддршка ги проверувачите на факти под своја контрола? вели:
-Сценариото што го опишувате, мислам дека фундаментално најдобриот одговор на лажните вести е да се направат вести кои што вие самите ги произведувате да се суштински веродостојни. И мислам дека тоа вклучува многу внимателно размислување за тоа како се обидувате да продуцирате вести каде што сте спровеле истражување што го прави тоа истражување суштинско за самиот производ на вести. Значи, мислам, на основно ниво, мислам дека сите ние кога пишуваме нешто што се базира на извори, ставаме линкови до истражување на кое се повикуваме или статистиката на која се потпираме.
Но, мислам дека во секое влакно од новинарството треба да се погрижиме тоа да одразува како ги добиваме тие информации и каде ги имаме.
Зборуваме во Британија за „чевларско новинарство“, новинарство што ви ги троши чевлите, во кое сте оделе наоколу и тропале по вратите, сте им телефонирале на луѓето, сте ги проверувале записите во позадина и сте го направиле тоа суштинско, така што вистинитото новинарство им е очигледно на луѓето кои го консумираат. А новинарството што е лажно, верувам, се бори да остане во чекор со тоа.
И мислам дека нашите читатели и нашите корисници на нашите вести се генерално интелигентни луѓе. Тие обично се обидуваат да ги прифатат информациите бираат нешто набрзина, но да ги едуцирате да ги препознаваат вистините вести од лажните вести е нешто што ќе се случи органски колку повеќе работиме за да се осигураме дека нашата сопствена работа дозволува да блесне работата што е направена за неа.
Тим Даусон беше запрашан како се справуваат со проверувачите на факти во Меѓународната федерација на новинари и во Србија, особено кога тие имаат тројна улога во Македонија, на пример, не само што се само редовни проверувачи на факти, туку се и дел од ПР на владината машинерија. Тие се исто така дел од големиот НВО сектор. Воедно тие сакаат да се преставуваат и да работат како нормални новинари, пишуваат по портали, имаат свои медиуми, кои всушност се најгледани на социјалните мрежи, како Фејсбук, Твитер итн., Даусон вели дека кога владата ќе ја преземе улогата на овековечување на лагите е длабоко длабоко предизвикувачко сценарио.
Моето чувство е дека корисниците на вести и информации имаат чувство кога се вистинити. Мислам дека во повеќето режими каде што се спроведува интензивно управување со информации за сите, владите се убедуваат себеси дека толку целосно ја контролираат информациската сфера што сите веруваат во она што го кажуваат.
За волја на вистината, на одредено ниво повеќето од луѓето ја препознаваат невистината од вистината. И мислам дека многумина од вас ќе имаат искуство од моменти кога владите сметале дека имаат целосен монопол на информации и кога луѓето едноставно не веруваат во тоа. И мислам дека ако како етички решителни новинари вложиме напори, како што опишав претходно, правејќи го суштински на нашиот производ да го направи препознатливо вистинито, луѓето ќе го препознаат тоа. Но, не негирам, не сакам да кажам дека не е проблем предизвикот за ситуацијата што ја опишувате. Можам само да се надевам дека со поголемо меѓународно внимание може малку да ви го олесни животот.
Тој објасни дека ИФЈ е чадор организација на организации и здруженија на новинари ширум светот. Претставува вкупно околу 600.000 новинари во 140 земји каде членуваат околу 180 или 190 организации во тие земји. Немаат политичка определба, ги претставуваат новинарите од секоја вера, од секое верување, од секоја раса. Седиштето е во Брисел, во Белгија, има канцеларии во Дакар во Сенегал, во Буенос Аирес во Аргентина и во Сиднеј во Австралија. Мандатот им трае три години и имаат Конгрес на кој се собираат новинари од целиот свет, обично околу 300 или 400. Тие избираат лице кое ќе ја води работата на Постојаниот секретаријат и кој ќе работи во останатите канцеларии.
Главната работа на ИФЈ се дели на три области.
“Првата е одбрана на слободата на печатот и слободното изразување. Сите знаете како новинари колку постојани се заканите и предизвиците кои ни дозволуваат да ја вршиме нашата работа директно напред. Така, во многу, многу области, понекогаш работата на Обединетите нации, ОБСЕ, Советот на Европа, ЕУ, кои постојано произведуваат регулативи и закони кои имаат потенцијал да влијаат на нашата способност да ја вршиме нашата работа.
Ние постојано ги следиме и даваме одговори во име на новинарите, како и предлагаме закони, една од нашите сегашни кампањи е да ги убедиме Обединетите нации да усвојат конвенција за безбедноста на новинарите, нешто што никогаш досега не било направено.
Имаме прилично долг пат во процесот да го направиме тоа, и нашата надеж е дека доколку се усвои конвенција во ОН, тоа ќе биде поттик за националните влади да направат повеќе за да ја заштитат безбедноста на новинарите. Но, можеби уште поважно, онаму каде што луѓето повредуваат или сè уште се убиваат, тоа ќе обезбеди полесно средство да се повикаат националните влади на одговорност во меѓународните структури.
Ние, исто така, водиме случај во Меѓународниот кривичен суд во име на новинари во Палестина кои беа цел на израелските одбранбени сили. Тоа ќе биде прв пат, ако биде успешно, тие да одговараат. Очигледно, убиството на Шрин Абдул Акбар е најпознатиот случај од Палестина, но има многу други. Работиме во соработка со Унијата на палестинските новинари во тој случај.
Значи, постојат широки прашања за слободата на печатот. Работиме и на практично поддршка на индивидуалните новинари. Кога се случи промената на администрацијата во Авганистан и дојде до катастрофа за авганистанските медиуми, многу новинари беа ставени под закана по нивните животи. На некои им помогнавме да ја напуштат земјата и да започнат нов живот во САД, Канада, Франција, Обединетото Кралство и други. Обезбедивме и многу мали грантови за новинарите кои останаа во Авганистан. Можеби само 200 или 300 € или во некои случаи храна или практична опрема што им беше потребна за да продолжат својот живот, да ја вршат својата работа. И во поново време, основавме два хостели во Исламабад каде што можат да живеат истераните авганистански новинари. Некои живееле на улица, па нивните околности се толку очајни.
Тоа го правиме во соработка со УНЕСКО. Тоа може да им помогне само на неколку луѓе, но за барем неколку луѓе тоа е некаква животна помош. Имаме и нешто што се нарекува Меѓународен фонд за безбедност, кој обезбедува индивидуални грантови за новинарите во најголеми проблеми. Мислам, обично во земји кои имаат релативно слаби здруженија или организации кои не се во можност да им помогнат на луѓето најдиректно, често со медицински сметки или со проблеми со сопствената опрема што ги спречува да ја вршат својата работа. Добиваме индивидуални еднократни грантови за да им помогнеме.
Ние, исто така, работиме да им помогнеме на нашите организации-членки да ја развиваат својата дејност.
Според нас најдоброто место од каде што новинарите можат да добијат поддршка се нивните национални организации. Затоа, работиме на споделување на експертизата од поголемите, подобро развиени здруженија со оние кои можат да учат од нив, но и од здруженијата кои се издигнале преку големи предизвици. Понекогаш тие се помали организации во области со помала организација, но тие се соочиле со предизвици на начини од кои остатокот од светот може да учи.
Затоа работиме на тоа да им олесниме, порача Тим Даусон заменик генерален секретар на Меѓународната федерација на новинари на изборното Собрание на МАН кое се одржа во хотелот Хилтон во Скопје.
