Во пресрет на Меѓународниот ден на чистиот воздух, УНИЦЕФ во Европа и Централна Азија објави нов документ за политики во кој истакна дека во 2021 година, над 5.480 доенчиња во 23 земји и територии низ Европа и Централна Азија починале од причини поврзани со аерозагадувањето. Во Северна Македонија, смртните случаи на новороденчиња кои се поврзани со загадениот воздух сочинуваат 11,6 отсто или 1 од 9 смртни случаи на деца на возраст до една година.

Извештајот наречен „Почетоци без здив: политики за заштита на децата од загадениот воздух во Европа и Централна Азија“  забележува дека во поголемите градови низ Европа и Централна Азија, загадувањето на воздухот редовно ги надминува безбедните нивоа според СЗО, и станува главен еколошки ризик по здравјето на децата од регионот.

Во Северна Македонија, ризиците од загадениот воздух се особено високи. Во февруари 2024 година, Скопје повторно се најде меѓу првите 10 најзагадени градови во светот, а просечните нивоа на ПМ10 или ПМ2,5 честички ги надминуваат дозволените граници повеќе од 100 дена во годината. Според новите податоци, освен што претставува сериозна причина за смрт кај новороденчињата, загадувањето на воздухот ни одзема повеќе здрави години од животот во споредба со кој било друг поединечен еколошки фактор, како што се високите температури, нечистата вода и лошите санитарни услови.

„Овие податоци се особено загрижувачки, бидејќи раната и честа изложеност на загаден воздух влијае врз развојот на мозокот, белите дробови и органите на бебињата, што има последици врз здравјето и учењето  во текот на целиот живот“, вели Лесли Милер, претставничка на УНИЦЕФ. „Децата уште сега го искусуваат климатскиот хаос со кој ќе се соочуваат цел живот. Болестите и смртните случаи предизвикани од загаден воздух може да се спречат, но ни требаат климатски политики во кои ќе се води сметка и за децата. Тука спаѓаат политиките со кои се намалуваат загадувачките супстанции и се подобрува квалитетот на воздухот таму каде што децата учат, живеат и си играат.“

Во документот за политики се посочува дека бебињата и малите деца се најизложени на ризик од смрт и лошо здравје поради загадениот воздух. Раната и честа изложеност на загаден воздух – почнувајќи уште од матката – води кон смалување и реструктурирање на белите дробови и го зголемува ризикот од пневмонија, инфекции на горниот респираторен тракт, инфекции на увото, астма и алергии. Дишењето загаден воздух може да предизвика воспаление на мозокот, да го попречи растот и да влијае врз когнитивниот развој, како и на училишниот успех.

УНИЦЕФ апелира до владите и институциите во земјите од регионот – вклучувајќи ја и Северна Македонија – да посветат повеќе внимание и ресурси на борбата со аерозагадувањето, да ги поддржат енергетската ефикасност, пристапот до чиста енергија и подобрувањето на квалитетот на воздухот, и да ги заштитат бремените жени и децата од загаден воздух.

Според овие препораки, загадениот воздух и неговите ефекти врз здравјето на децата треба да станат дел од Националните утврдени придонеси (НУП), Националните планови за адаптација (НПА), националните и локалните планови за квалитет на воздухот, и националните здравствени планови; треба да се воспостават зони без загадување околу училиштата, градинките и здравствените установи; треба да се постават и да се одржуваат системи за предупредување во врска со квалитетот на воздухот во близина на станбени згради, игралишта, здравствени установи, градинки и училишта, а јавноста треба редовно да се информира за квалитетот на воздухот.

Понатаму, треба да се размисли како да се подобри прочистувањето на воздухот во домот и на работното место за бремените жени. Конечно, товарот од инфекции со бактериска пневмонија кај доенчињата треба да се намали преку проширување на опфатот со пневмококна конјугирана вакцина (ПЦВ) – кој во Северна Македонија изнесува 56 проценти, што е многу помал опфат од просечните 86 проценти во европскиот регион на СЗО.

По случајот со морбили кај 12-годишно дете од Долно Коњаре во Општина Петровец, епидемиолошките служби и Институтот за јавно здравје ќе реагираат со пребарување на невакцинирани лица, со кампањи и одење на терен, како и во училиштата на таа територија, најавува проф. д-р Кети Ставриќ, имунолог и член на Комисијата за имунизација.

Во гостување на ТВ Сител, проф. д-р Ставриќ вечерва рече дека тоа ќе се прави за да се спроведе директна вакцинација и да се вакцинираат сите деца кои не се вакцинирани, но и да се поканат под итно на вакцинација децата на помала возраст кои ја имаат пропуштено.

Во однос на тоа колку е голем ризикот 12-годишното дете да ја проширило  заразата, посочи на релативно нискиот опфат со имунизација во Скопје. 

-Постои многу висок ризик децата кои не се вакцинирани да дојдат во контакт со ова дете кое веројатно било и во болници, лаборатории, бидејќи се правеле анализи. Тие што не се вакцинирани, доколку дошле во контакт со него може да заболат, рече Ставриќ.

Како што нагласи, се уште се бориме да го подигнеме опфатот со вакцинација од над 90 проценти, а само опфат од 95 проценти може да не заштити.

-За жал,  опфатот се уште е низок, со првата доза е 73 проценти. Скопје е проблематично бидејќи има одредени општини како Аеродром и Центар  каде се загрижувачки бројките и се вакцинирани можеби 50 проценти од децата, рече Ставриќ.

Посочи и на случајот со морбили во Пробиштип и предноста што таму опфатот на вакцинација беше  95  проценти.

-Од примањето на првата доза од вакцината треба да поминат барем три недели за да одреагира организмот со создавање на антитела кои ќе го заштитат, потсети Ставриќ, истакнувајќи дека покрај доенчињата како најризични, висок е ризикот и за трудниците и постарите лица.

Кога пред една година беше откажан концертот на Бора Ѓорѓевиќ поради неговата болест, сите беа загрижени. Во таа прилика уметникот признал дека има пневмонија и дека веќе некое време се бори со низа здравствени проблеми.

Во една од неговите понови песни, Бора напиша дека „пати од разни болести“.

„Навистина не ми се допаѓа што стареам, станувам мрзлив старец, не живеам, само преживувам и патам од разни болести... Тука се чувствувам како и сите странци, додека ги одработувам последните денови, ги држам сите на дистанца и си досадувам себеси“.

Што е опструктивна белодробна болест?

Хроничната опструктивна белодробна болест (ХОББ) најчесто се јавува како резултат на долги години вдишување на штетни материи од чадот од тутунот. Тоа е хронично белодробно заболување кое резултира со ограничен или намален проток на воздух во белите дробови поради оштетување на дишните патишта, најчесто на белодробните алвеоли. Од оваа болест најчесто заболуваат повеќедецениските пушачи постари од 40 години од двата пола.

Најчестите симптоми се:

- отежнато дишење

- чувство на недостаток на воздух или останување без здив при физички напор или носење товар

- потешко и подолго закрепнување по настинка

- кашлица

- искашлување густ секрет

- во потешки случаи доаѓа до здружување на болеста со воспалителна реакција на белите дробови

Од ХОББ најчесто заболуваат пушачите или поранешните пушачи, луѓето кои живеат во куќи каде греењето е на печка или оние кои работеле на места каде има многу прашина и чад.

За лекување на ХОББ се користат лекови кои ги елиминираат симптомите со проширување на дишните патишта, смирување на воспалението и инфекцијата, а доколку е потребно и други лекови за зајакнување на силата на срцевиот мускул. За третман на оваа болест се користат аеросоли, т.н. пумпи со помош на кои лекот се внесува со вдишување.

Во напредна фаза на болеста, кога кислородот во крвта е значително помал, на пациентите им се препишува долготрајна оксигенотерапија во домашни услови. Тоа значи употреба на кислород преку уред наречен концентратор на кислород во домашни услови. Пациентот е на постојана оксигенотерапија најмалку 16 часа дневно.