Секој деветти смртен случај кај новороденчињата во Македонија е поврзан со загаден воздух

Во пресрет на Меѓународниот ден на чистиот воздух, УНИЦЕФ во Европа и Централна Азија објави нов документ за политики во кој истакна дека во 2021 година, над 5.480 доенчиња во 23 земји и територии низ Европа и Централна Азија починале од причини поврзани со аерозагадувањето. Во Северна Македонија, смртните случаи на новороденчиња кои се поврзани со загадениот воздух сочинуваат 11,6 отсто или 1 од 9 смртни случаи на деца на возраст до една година.

Извештајот наречен „Почетоци без здив: политики за заштита на децата од загадениот воздух во Европа и Централна Азија“  забележува дека во поголемите градови низ Европа и Централна Азија, загадувањето на воздухот редовно ги надминува безбедните нивоа според СЗО, и станува главен еколошки ризик по здравјето на децата од регионот.

Во Северна Македонија, ризиците од загадениот воздух се особено високи. Во февруари 2024 година, Скопје повторно се најде меѓу првите 10 најзагадени градови во светот, а просечните нивоа на ПМ10 или ПМ2,5 честички ги надминуваат дозволените граници повеќе од 100 дена во годината. Според новите податоци, освен што претставува сериозна причина за смрт кај новороденчињата, загадувањето на воздухот ни одзема повеќе здрави години од животот во споредба со кој било друг поединечен еколошки фактор, како што се високите температури, нечистата вода и лошите санитарни услови.

„Овие податоци се особено загрижувачки, бидејќи раната и честа изложеност на загаден воздух влијае врз развојот на мозокот, белите дробови и органите на бебињата, што има последици врз здравјето и учењето  во текот на целиот живот“, вели Лесли Милер, претставничка на УНИЦЕФ. „Децата уште сега го искусуваат климатскиот хаос со кој ќе се соочуваат цел живот. Болестите и смртните случаи предизвикани од загаден воздух може да се спречат, но ни требаат климатски политики во кои ќе се води сметка и за децата. Тука спаѓаат политиките со кои се намалуваат загадувачките супстанции и се подобрува квалитетот на воздухот таму каде што децата учат, живеат и си играат.“

Во документот за политики се посочува дека бебињата и малите деца се најизложени на ризик од смрт и лошо здравје поради загадениот воздух. Раната и честа изложеност на загаден воздух – почнувајќи уште од матката – води кон смалување и реструктурирање на белите дробови и го зголемува ризикот од пневмонија, инфекции на горниот респираторен тракт, инфекции на увото, астма и алергии. Дишењето загаден воздух може да предизвика воспаление на мозокот, да го попречи растот и да влијае врз когнитивниот развој, како и на училишниот успех.

УНИЦЕФ апелира до владите и институциите во земјите од регионот – вклучувајќи ја и Северна Македонија – да посветат повеќе внимание и ресурси на борбата со аерозагадувањето, да ги поддржат енергетската ефикасност, пристапот до чиста енергија и подобрувањето на квалитетот на воздухот, и да ги заштитат бремените жени и децата од загаден воздух.

Според овие препораки, загадениот воздух и неговите ефекти врз здравјето на децата треба да станат дел од Националните утврдени придонеси (НУП), Националните планови за адаптација (НПА), националните и локалните планови за квалитет на воздухот, и националните здравствени планови; треба да се воспостават зони без загадување околу училиштата, градинките и здравствените установи; треба да се постават и да се одржуваат системи за предупредување во врска со квалитетот на воздухот во близина на станбени згради, игралишта, здравствени установи, градинки и училишта, а јавноста треба редовно да се информира за квалитетот на воздухот.

Понатаму, треба да се размисли како да се подобри прочистувањето на воздухот во домот и на работното место за бремените жени. Конечно, товарот од инфекции со бактериска пневмонија кај доенчињата треба да се намали преку проширување на опфатот со пневмококна конјугирана вакцина (ПЦВ) – кој во Северна Македонија изнесува 56 проценти, што е многу помал опфат од просечните 86 проценти во европскиот регион на СЗО.

Седум начини кои ќе ви помогнат да го исчистите вашето тело со здрава храна

Дури 80% од имунолошкиот систем е концентриран во цревата. Ако вашето тело се детоксицира правилно, а корисните бактерии се во рамнотежа во цревата, имате природна суперсила да им се спротивставите на настинките и на грипот без антибиотици. Исто така, некои намирници може да ви помогнат да ја исчистите крвта од тешки метали и да спречат згрутчување на крвта, а некои може да се борат против лошиот здив. Во продолжение прочитајте како да ги отстраните токсините од вашето тело на природен начин.

 1. Авокадото ги отстранува хемикалиите од црниот дроб

Авокадото го намалува холестеролот и ги шири крвните садови, истовремено блокирајќи ги токсините што ги уништуваат артериите. Авокадото содржи хранлива состојка наречена глутатион, која блокира најмалку 30 различни канцерогени и му помага на црниот дроб во детоксикацијата на синтетичките хемикалии. За луѓето со висок крвен притисок, овие плодови се особено значајни бидејќи помагаат природно да се намали и да се избегне ризикот од срцеви заболувања и мозочен удар.

 2. Ананасот го разградува холестеролот

Ананасот е овошје кое содржи природен согорувач на мрснотии наречен бромелаин, што му помага на вашето тело да ги разградува протеините и да ги вари. Ананасот е особено ефикасен во разградувањето на холестеролот и во неговото отстранување од телото. Ја разредува крвта и спречува згрутчување на крвта. Ананасот е најдобро да се јаде свеж, а не конзервиран бидејќи ензимот бромелаин се уништува во процесот на конзервирање.

 3. Киселата зелка ги отстранува токсините и ја чисти кожата

Оваа ферментирана храна лесно се обработува во дигестивниот систем бидејќи е веќе „претходно варена“ за време на ферментацијата. Оваа мешавина е пробиотичка и полна со растителни влакна и помага за намалување на надуеноста, за порамен стомак и за почиста кожа бидејќи помага да се излечат акните. Киселата зелка му помага на вашето тело да ги апсорбира витамините и минералите поефикасно. Ви дава повеќе енергија затоа што вашето тело троши помалку за време на варењето, така што ќе имате природно зголемување на енергијата.

4. Свежите и сувите кајсии го отстрануваат запекот

Сувите кајсии се познати по нивното природно лаксативно дејство. Ако сте склони кон запек, оваа храна ќе дејствува како природна „четка“ за цревата. Свежите кајсии имаат огромна количина растителни влакна, кои ви помагаат да бидете сити подолго време, а во меѓувреме ги храни корисните бактерии во цревата. Ова овошје е богато со антиоксиданти, го помага природното чистење на организмот и придонесува за здравјето на очите.

5. Спирулината помага во борбата против телесните мириси

Спирулината е состојка која се смета за една од најсилните во чистењето на крвта од тешки метали. Но, најатрактивната карактеристика на овој зелен прав е можноста на нејзината главна состојка, хлорофилот, да го неутрализира мирисот на телото. Лекарите го нарекуваат хлорофилот „внатрешен дезодоранс“ и со неговото консумирање, телото добива мирис како штотуку да сте се истуширале.

6. Грејпфрутот ви дава дополнителна енергија и го обликува струкот

Грејпфрутот содржи нооткатони, хемиски соединенија што можат да го зајакнат метаболизмот и да помогнат при намалување на тежината. Исто така, тие се богати со растителни влакна, кои ве одржуваат сити и можат да помогнат во рамнотежата на нивото на шеќер во крвта. Основата на детоксикацијата со грејпфрут е златното правило: јадете половина грејпфрут со секој оброк во текот на една недела за да добиете дополнителна доза хранливи материи, како влакна и витамини А и Ц.

7. Краставицата го освежува здивот

Водата од краставиците ја спречува сувоста на устата и го чисти вишокот несакани остатоци од храната што може да останат во устата по оброкот. Слично како јаболкото, краставицата го стимулира производството на плунка што помага во хидрирањето на устата. Всушност, држењето парче краставица помеѓу јазикот и горниот дел на усната шуплина помага да се спречи непријатниот мирис. Крцкавиот зеленчук помага и во отстранување на плаките на забите и непцата, со кои се хранат бактериите.

Претерување со шеќер и сол е штетно по здравјето

Познато е дека за да се одржи и  подобри здравјето на срцето, постојат одредени намирници што треба да се избегнуваат во исхраната.

Така, д-р Лирој Лот од Њујорк сподели листа намирници коишто се лоши за кардиоваскуларниот систем. Лекарот наведува оти, во таа смисла, конзервираниот зеленчук и овошје се некаде на врвот на списоков, поради големата количина сол и шеќер. Тој истакнува дека далеку попрепорачливи се свежите овошја и зеленчук. Исто така, треба да избегнувате конзервирана храна воопшто, токму поради големата содржина на натриум (сол), којашто може да го зголеми ризикот од срцеви заболувања, висок крвен притисок и мозочен удар.

На листата на американскиот доктор се најде и белиот ориз. Тоа е рафинирана житарка што брзо се претвора во шеќер во телото, што значи и повеќе маснотии. Во овој поглед, не треба често да се јаде ниту бел леб, бидејќи тој е исто така рафиниран јаглехидрат.

Сирупите за слатки и замрзнатите колачи се, исто така, на листата поради високата содржина на шеќер. Лекарот советува да избегнувате и преработено месо што, обично, е богато со сол и заситени масти. Во таа смисла, солта е штетна за срцето бидејќи го зголемува крвниот притисок.

Кога станува збор за напитоците, д-р Лот особено го нагласува пивото. Според објаснението, овој пијалак го оштетува срцето на неколку начини. Претерувањето, имено, може да го оштети самиот срцев мускул.

Патем, и Лот и здравствените власти воопшто ги советуваат граѓаните - и мажи и жени да го ограничат внесот на алкохол.

На овој список се и енергетските пијалаци. Нивната содржина на кофеин потенцијално ги зголемува отчукувањата на срцето и крвниот притисок. Дури и кечапот и другите сосови може да претставуваат опасност поради високата содржина на шеќер и сол. 

Црната пластика во кујната може да биде опасна за здравјето, предупредуваат научниците

Црната пластика може да изгледа добро во кујната, но многу луѓе престануваат да ја користат од здравствени причини. Забранетите токсични успорувачи на горење може да се најдат во различни предмети за домаќинството, вклучително и садовите за готвење, покажува новото истражување.

Црната пластика стана дел од многу кујни бидејќи изгледа добро. Но, според новото истражување, за неа нема место во кујната.

Истражувачите тестирале производи направени од црна пластика, која обично се рециклира откако првично била користена како заштитен дел за електроника, како што е куќиште за телевизор. Оваа пластика често се третира со успорувачи на горење за време на производството на електронски уреди. Сепак, дури и по рециклирање, хемикалиите – кои се поврзани со голем број негативни здравствени ефекти – можат да останат во високи концентрации, пишува Health.com.

„Оваа студија го нагласува недостатокот на хемиска регулација поврзана со она што влегува во нашиот систем за рециклирање“, рече Меган Лиу, главен автор на студијата и шеф на науката и политиката во Иднина без токсини.

Во студијата, објавена овој месец во списанието Chemosphere, Лиу и двајца нејзини колеги тестирале 203 црни пластични предмети за домаќинството за присуство на различни хемикалии. Помеѓу тестираните производи имало послужавници за суши, кутии за брза храна, детски играчки и кујнски прибор.

Секоја ставка прво се тестира за бром, хемикалија која се користи во некои успорувачи на горење. Ако нивото на бром надминало 50 делови на милион, тимот дополнително го анализирал присуството на бромирани и органофосфатни успорувачи на пламен. Овие хемикалии често се користат во електрониката и се поврзани со сериозни здравствени ризици, вклучувајќи рак и ендокрини нарушувања.

Истражувањето покажало дека дури 85 отсто од тестираните производи содржеле хемикалии кои го успоруваат горењето. Најголемите количини се пронајдени во послужавник за суши, шпатула.

Популарно