Се за Велигден: обичаи и верувања

Живот

на 4.2015

Велигден е најголем христијански празник, ден на Христовото воскресение. Дознајте повеќе за обичаите и верувањата кои се поврзуваат за овој празник. Кај верниците, кои Велигден го слават по Јулијанскиот календар, Велигден се нарекува и Воскресение.

Денес се почесто во Србија овој празник се нарекува Воскресение. Кај другите словенски народи постојат различни имиња на овој празник. Кај Русите – Паша, Паска, што доаѓа од еврејскиот песах т.е. премин. Кај Белорусите – Вјаликзент, кај Украинците Великдент, кај Пољаците Великаноц, Чесите – Великоноце, кај Словенците – Велика ноч (во Бела Крајина вузем, на Крас - Вазам), кај Бугарите и Македонците како и во народните говори на источна Србија – Велигден.

Неделата во која се паѓа Велигден се нарекува Велика или Страшна недела. Името страшна доаѓа од старословенскиот страст во значење на страдање, тага. Во текот на Воскресната недела царската врата на олтарот во православните храмови, северната и јужната, не се затвораат. Во Русија, секој можел на Велигден да пријде до ѕвоното и да ѕвони. Звукот на ѕвоната го симболизира гласот Божји. Се сметало дека додека се слуша ударот на ѕвоната до тогаш е и границата до која може да дојде секое зло насочено на луѓето.

Велигден е мобилен празник. Според одлуката на Првиот севселенски собор во Никеа, во 325 година се одбележува секоја година во првата недела по пролетната рамнодневница, во време на полна Месечина и со забрана да не се совпадне со празнувањето на еврејската Пасха. Тој може најрано да падне на 4 април пред Благовестие, а најдоцна на 8 мај, по Ѓурѓовден. На Шестиот севселенски собор во 630 година, одредено е постот да се прекине во полноќ меѓу Големата сабора и Велигден, кога и во секоја христијанска црква се објавува веста дека Христос воскреснал. Дел од христијанските православни цркви, меѓу нив српската и руската, датумот за одбележување на Велигден го сметаат по јулијанскиот календар, како што е одредено со одлуката на Никејскиот собор. Останатите христијански цркви, католиците, протестантите, дел од православните цркви, итн., Велигден го одбележуваат по грегоријанскиот календар.

Што се однесува до самиот празник Велигден, не се поврзани многу обичаи за него, како што се поврзани за Божик или Ѓурѓовден, пред се бидејќи тоа е подвижен празник. Втората причина е од идејна природа. По своја прилика Словените пред покрстувањето немале поими за рај и пекол. На секого му било гарантирано одење на неговата душа на тој свет и присоединување со душите на своите предци. Постоело и еден вид единство на живите и неживите предци, со строго контролиран и регламентиран начин на меѓусебно општење. Живите, во одредено време од годината, оддавале почит на своите предци, а тие за возврат се грижеле за нивната благосостојба, продолжување на родот, родноста на нивите и стоката и заштита од болести.

На тој свет не можеле да одат само душите на покојниците кои додека биле живи прекршувале важни обичајни норми, или ако семејството не ги погреба на соодветен начин. Се сметало дека душите на таквите покојници талкаат ноќе од своето мртво тело до својот претходен дом, плашејќи ги луѓето и правејќи им пакости. За Словените божјата сила можела да биде и добра и зла, бидејќи управувала со стихии, молњи, оган, вода, ветер. Затоа полесно е прифатен култот на светиот воин Георгија (Ѓурѓа), кој можел да го истера секое зло од стоката, св. Илија бидејќи можел да заштити од громови, св. Никола како старец со бела брада, кој управува со преминот на душите преку морето на тој свет (кого на некои места во Русија го прифатиле за сам Господ), отколку во верба во спасение преку синот Божји Христос.

Што се однесува до традициите и обичаите, неизоставен дел е вапцањето на јајца.

Како се вапцаат јајца?

Обичај е јајца во боја да се вапцаат на Велики петок. Јајцата ги вапца домаќинката во домот. Домаќинката прво се прекрстува и помолува на Бога, потоа во сад со вода во кој ќе ги вари и вапца јајцата, додава малку осветена водичка, која е осветена во текот на Велигденскиот пост. Прво се вапцаат црвени јајца. Првото јајце кое ќе се спушти во водата и ќе се вапца се остава на страна до идниот Велигден и се вика чуваркуќа. Порано било обичај јајцата да се вапцаат во црвена и сина боја. Црвената боја се добивала со варење во листови од кромид или броч, а синозелената боја се добивала со варење на јајцата во зелје. Црвената боја ја означува Христовата божествена, а сината човековата природа.

И затоа најчесто јајцата се вапцаат во тие две бои. Јајцата инаку означуваат нешто од што настанува нов живот. На иконите на Христос до своето тело има црвена ткаенина, а преку ноќ син плашт. Богородица има сина ткаенина, а наметка во црвена боја. Тоа ја симболизира Богородица како човечко битие со божествена наметка, а Христос како божествено битие со човечка наметка.

Вапцањето на јајцата се врши во спомен на настанот кога света Марија Магдалена Мироносица (тоа е девојката која со Пресвета Богородица постојано била покрај Христос, во текот на неговото голготско страдање и на која Христос и се јавил по неговото воскреснување), патувала во Рим да проповеда Евангелие и го посетила царот Тибериј. Тогаш во знак на внимание, како новогодишен подарок, му донела црвено јајце и го поздравила со зборовите. Христос Воскресе. Уште еден обичај поврзан за Велики петок е и отсуството на секое радување. Имено, верниците на тој ден не слушаат музика, не се предаваат на останати радосни содржини, не се веселат, бидејќи Велики петок е најтажен христијански празник (тогаш е распнат Исус Христос).

Како што веќе е наведено, Велигден секогаш паѓа во недела. Што се однесува до обичаите за Велигден, може да се каже дека варираат од крај до крај на земјите, како што е случај и со обичаите поврзани за други празници.

Необични Велигденски обичаи во светот.

Некои од обичаите се:

• За Велигден треба да се стане рано наутро, а не се оди на спиење пред полноќ. Ако се отиде на спиење пред полноќ, тоа би значело дека до следниот Велигден лицето ќе биде поспано и нема да му се работи;

• Наутро треба да се измиеме со вода во која е потопен дрен, здравец, босилек и црвено Велигденско јајце;

• Децата треба да се допрат со црвено јајце, да бидат црвени и здрави во текот на годината;

• Прво се омрсуваме со Велигденско јајце;

• На Велигден рано наутро луѓето оделе во црква на утринска миса; во Русија било обичај ако некој се успие и не дојде на миса во црква, одат по него, го полеваат со вода, или го фрлаат во река. Во 17 век, Синодот на Руската црква со посебен указ го забрани спроведувањето на овој обичај, кој доведувал и до смртни случаи кај луѓето. По ручекот луѓето се собирале кај Црквата, а ако во селото немало црква, под свето дрво;

• Во некои села на јужен Банат, Бачка и Срем, по улиците каде поминувала Литијата палеле оган, или свеќи во прозорците. Оган за Велигден обавезно палеле католиците;

• Ако Велигден се падне пред Ѓурѓовден, не се јадело јагнешко месо;

• За Велигден се меси посебен леб. Во источна Србија и некои делови на Војводина се печат лепињи со цело јајце внатре, кои меѓусебно се разменуваат со пријателите;

• На ден Велигден се кријат јајцата и колачите низ дворот и куќата, па децата ги бараат скриените дарови;

• На вториот ден на Велигден, кој се вика Побусани понеделник, се оди на гробишта и на секој гроб се остава по едно црвено јајце, починатите да уживаат во воскресението на Исус Христос. Овој ден се нарекува и Воден понеделник, бидејќи тогаш момчињата и младите луѓе ги полеваат со вода девојките и младите жени. На овој понеделник треба да се остави скршено велигденско јајце во нивата, за таа да биде плодна. А се дава и велигденско јајце на стоката да го изеде, да биде здрава цела година. На ден Велигден се кршиме со јајца. Јајцата прво се кршат врв со врв, а потоа од обратната страна. Тој кој ќе скрши туѓо јајце го зема за себе. Инаку, во Банат велигденските јајца не се давани на овчарите, свињарите, за да не боледува стоката во текот на годината.

Како што гледате, обичаите и верувањата се разни. Но, во тоа е и убавината на културите и традициите...

Денес е Велика Сабота - денот меѓу смртта и воскресението

Религија

пред еден ден

Сабота, значи покој. Велика Сабота е ден на покојот, ден на Покојникот, ден на Најголемиот покој и на Најголемиот Покојник. Велика Сабота е денот меѓу смртта и воскресението, меѓу Петок и Велигден, денот што ги спојува распнувањето и радоста. Денот на Големиот Покој е времето кога Христовото тело е во гробот. Покојникот е внатре од вчера. Овој е втор ден на нашата жалост, тага и молк. Ден на длабоко молчание, созерцание и покој. Овој е денот на оплакувањето на Покојникот. Тогаш, Мајка Му – Пресветата Богородица и жените мироносици, по погребението, Го оплакувале Господа Исуса Христа. Денес се изразува болката, тагата и жалоста на Пресвета Богородица. За нас, па, ова е ден за сози на љубовта и благодарноста.

Велика Сабота е определена како Ден за чување на гробот. Денес сите сме крај Христовиот гроб. Се поклонуваме пред Плаштаницата, на која е претставено телото Господово при погребението, и положено во гробот. Тоа е украсениот гроб Христов, на сред црква, пред кој стоиме и молчешкум се молиме. Се протнуваме под неа на колена, со понизност. Го чекаме Воскресението. Ова е ден за прославување на неискажливата љубов од Богочовекот кон луѓето. Велика Сабота е ден на исчекување, ден на свештен трепет пред Христовото Воскресение. Смртта не може да Го задржи самиот Живот – Животодателот. Саботата е денот кога, во почетокот, Бог, откако го завршил создавањето на светот и човекот, видел дека е сè добро и се успокоил, се одморил, отпочинал и овој ден станал ден на покојот. Исто така и Христос го завршил Своето богоспасително дело до Петокот попладне и во Саботата, успокоен, во божествен покој лежел во гробот, заспан во смртен сон. Велиме заспан, затоа што и Он така рече за умрената девојка која ја воскресна од мртвите, а на луѓето што плачеа им рече: „Девојката не е умрена, туку спие“ (Матеј 9, 24; Марко 5,39; Лука 8,52).

Велика Сабота е крајот на празничноста на саботата, оттогаш престанува саботата да биде основниот празник, бидејќи потоа ќе се празнува неделата – денот на Воскресението и спасението, денот на христијанството и на новата ера, денот по Христа. Денес одбележуваме три вашни настани: упокоението и престојот на Христа во гробот, чувањето на гробот со стража и Христовото слегување во адот (пеколот) и отворање на рајот. Богослужбата е поврзана со содржините од Библијата. Најпрво, пред плаштаницата, се читаат текстови од пророкот Језекиил: пророштвото за воскресението од мртвите (Језек. 37,1-14), а по нив, Апостолот ни кажува за тоа дека треба да го отфрлиме стариот квас, „оти Христос, Пасхата наша, се закла за нас“ – „Христос нè искупи од клетвата на Законот“ (1. Кор. 5,6-8; Гал. 3,13-14) и најпосле, Евангелието говори за запечатувањето на гробот и поставувањето стража (Матеј 27,62-66). На Литургијата, пак, се чита Евангелието за Христовото воскресение (Матеј 28,1-20) и богослужбено оттогаш започнува Воскресението.

Во Ерусалим, на Велика Сабота, во гробот Господов, катагодина се случува чудо: Бог го дава Светиот благодатен оган на Ерусалимскиот патријарх и преку него, на сите луѓе. Од гробот Христов, верниците го разнесуваат огнот до сите домови во Светата Земја, а поклониците (аџиите кои биле таму) го носат низ целиот свет. Цел свет се осветлува со светлината на Христовото воскресение и светлината на Христа – Сонцето на правдата и радоста. На трпезата строг пост. Велика Сабота е единствената сабота во годината, кога постот е строг и не се јаде зејтин. Но, за поткрепа на оние што се на целодневната молитва, допуштено е и вино.

„Да се биде претприемач значи да најдеш начин да направиш нешто, а не да најдеш изговор“ – Втора епизода од поткастот „Гласот на МААА“

Живот

пред 2 дена

Вториот поткаст на „Гласот на МААА“ на Македонско-Американската Алумни Асоцијација (МААА) носи наслов „Младите и можностите за претприемништво“.

Дали земјава има потенцијали за претприемништво на младите, ако знаеме дека сме лидери со младинска невработеност? Со таа дилема започна вториот поткаст кој го модерираше Ана Зафирова, новинарка и членка на МААА. Заедно со неа во поткастот учествуваат и Моника Ризовска Таневска, претседателка на Women in Tech Macedonia и ко-основач на Ways2Help и Данчо Димков, претприемач, автор на претприемничка литература, основач на неколку компании а, меѓу нив Bizz Bee Solution.

Низ своите инспиративни лични приказни соговорниците го приближија претприемничкиот животен пат и искуствата кои ги имале.

„Претприемништвото ми помогна за да си го откријам моето „зошто?“. Низ животот има одредени работи што нè трошат, а одредени што нè полнат. Токму претприемничкиот дух ме принуди да се прашам, што е тоа што ми ја дава енергијата и да сфатам дека сум од оние луѓе кои ги исполнуваат работите со кои оставам импакт, кога правам нешто добро. Со Ways2Help им помагаме на социјално загрозени семејства, и тие мали чекори кои ги правиме, ми помогнаа да се спознаам себе си“ – вели Моника Ризоска Таневска.

Според Данчо Димков претприемничките вештини се учат, но подготвеноста за преземање ризици е таа која турка напред. Затоа тој ги охрабрува младите да влезат во таа приказна, да не бараат оправдувања и изговори, затоа што кога си млад ризикот е помал и учиш.

„Ако сакаш да направиш начин, ќе најдеш начин, ако не сакаш да го направиш, ќе најдеш изговор. Затоа што многу поедноставно е да ја обвинуваме државата или инфраструктурата дека е виновна за нешто, отколку да бидеш претприемач и да најдеш начин како да го совладаш предизвикот. Тоа значи hassle, се обидуваш, заобиколуваш, прекокнуваш проблеми, бараш надворешна помош, со цел да најдеме начин како да ги решиме проблемите и да изградиме подобра заедница за сите нас.“ – вели Димков.

За среќа на честите натпревари, хакатони и акцелератори и Ризовска и Димков гледаат „гладна младина“ која сака да создава и да прави убави работи, но се согласуваат околу предизвикот како таа младина треба да се задржи во земјата и да продолжи да создава тука, дома.

„Сите настани кои ги организираме со Women in Tech Macedonia, се пополнети во најкус рок значи има интерес и ентузијазам“ споделува Ризовска Таневска.

Се надеваат дека тој интерес ќе биде пресретнат и со погодна клима и веруваат дека знаењата кои тие ги имаат ќе им бидат од полза на идните претприемачи кои ќе треба да извршат влијание и ќе направат општествени промени во нашата земја.

Ова е вториот од серијалот поткасти на МААА, насловен „Гласот на МААА“ во рамките на проектот „Алумни поттикнуваат волонтерство и воннаставни активности“ и е достапен на следниот линк:

За дополнителни информации, Ве молиме контактирајте со Зорица Трајкова Стрезовска, претседателка на МААА, на email [email protected] или на телефонскиот број 078/29 79 30.

Со почит,

Македонско-американска алумни асоцијација

Ова е единственото масло што треба да го јадете!

Живот

пред 3 дена

Дали знаете кое масло е најдобро за вашето срце? Кардиологот Џон Кан од Американската Асоцијација на Кардиолози го има одговорот.

Се работи за органското ладно цедено маслиново масло. Според Кан, доколку ги замените разните путери, маргарини, свински масти и слично со органско ладно цедено маслиново масло, го намалувате ризикот за срцев удар за цели 25 проценти!

Ниедно друго масло не содржи толкава количина на монозаситени масти, кои го намалуваат нивото на холестерол во крвта, тврди Кан, кој е поборник за медитеранска исхрана. Медитеранската исхрана подразбира консумирање на поголеми количини на зеленчук, овошје и јаткасти плодови, како и што поголема замена на црвеното месо со риба.

На прашањето што мисли за кокосовото масло, Кан само кратко одговори дека во медитеранската исхрана не се употребува кокосово масло.

Имајте ги овие информации во предвид следниот пат кога ќе одите да пазарувате, но внимавајте - ладното цедено масло во супермаркетите нема врска со вистинското и кавлитетно органско маслиново масло, кое за жал можете да го купите само од луѓе кои го произведуваат за сопствени потреби, а цената му е неколку стотици евра за само неколку литри!