Еве, на пример, еден ваков стоп кадар: Во една населба, во една зграда, во еден стан, во една фамилија се слави шестиот роденден на едно девојче. Собрани се роднини, пријатели и соседи. Се поставуваат маси, се готви во кујната, децата играат под масата со подароците на славеничката. Возрасните се веќе полупијани и со мезе жестоко расправаат за политика. Партиски се поделени во два табора, гласни се и не се дослушуваат. Некој вели: аман доста со политика, само немојте за политика, нели рековме нема за политика. Но веќе е отидено предалеку. Ситуацијата е вжештена, се води бурна дискусија. Среде кавгата, некој силно удира со тупаница по масата. Пауза. Тишина. Сѐ сопира. Домаќинката застанува на вратата од кујната со руска салата во рацете, децата излегуваат од под маса да видат што се случило, непријатна напнатост во воздухот.
За беља јас влегувам токму во тој момент. Доцнам. Не разбирам точно што се случува. Одеднаш сите се вртат кон мене. Шестгодишната славеничка ме одмерува од глава до петици, како да сака да провери каков подарок ѝ носам. Ме гледа право во очи. Збунет сум. Седнувам. Возрасните се нестрпливи да оценат која страна ќе фатам во расправата. Велат, ти си шетан човек, на чија страна си, за кого навиваш.
Интересен сум само во тој дел од секунда, додека не се изјаснам, додека не видат на кој тас ќе го ставам мојот политички влог. Чекаат брзопотезно решение не квадратура на кругот. Шеговито велам дека сум драмски писател и дека ме интересираат сите страни. Се препотувам. Разочарани се, ме гледаат кисело. Веднаш ме исклучуваат и од двете партии. Очекувале графит, а не пиеса.
Блиц. Стоп кадарот се откочува. Кавгата продолжува без мене, од истата точка на која пред малку беше прекината. Сите се враќаат на своите барикади. Повторно корида, се коле бикот во арената. Никој веќе не ми обраќа внимание. Кој има време, нерви и кеиф да слуша образложенија подолги од една реченица. Кажи човече просто, петка или глава, риба или девојка?
ТАПОГЛАВИ И ШИЛОГЛАВИ
Во една земја народот е поделен на две завојувани страни. Едни веруваат дека јајцата треба да се кршат само од тапата страна, а други исклучиво од заоблената. По тоа прашање се води војна од памтивек и луѓето се замразени. Навиваат строго за своите и ги обвинуваат оние другите дека се на погрешната страна на историјата.
Ова, се разбира, се однесува на земјата Лилипут од Гуливеровите патувања на Џонатан Свифт од 1726. Сатиричната поента е дека ние најчесто проблемите не ги гледаме поединечно и неутрално туку ги мериме ѓутуре, од око, низ призмата на групата на која припаѓаме.
На оваа тема Бертолд Брехт во 1931 напишал антинацистичка сатира за земјата Јаху, во која еден режим, за да ја одржи власта, ги саска луѓето со обли глави против оние со зашилени глави.
Ех, колку ќе беше едноставно да умеевме да седнеме и да се договориме дека јајцaта може да се кршат и од двете страни. Ќе беше, ама не е.
Обидите за договор се доживуваат како попуштање, предавство на интересите на групата. Секој збор и постапка се мерат на партиски кантар, секое влакно се цепе на две и строго се класифицира: наше – нивно, ваму – таму.
И двете страни имаат одамна воспоставени системи, хиерархии, војски и полиции, приоритети, агенди, херојски традиции, навики, селективно паметење, здруженија за негување на ова или она, деноноќна индустрија на спин, армија на медиуми, мрежи за комуникација, дресирани клиенти, трабанти, вешти лица, вљубеници и платеници кои се хранат и живеат исклучиво од негувањето и одржувањето на ваквата поделеност. Секој обид да се артикулира и застапува некаква средишна позиција се доживува, напаѓа и отфрла како трула неутралност, пакт и капитулација.
Историјата врие од вакви длабоки бинарни провалии. Во средниот век во Византија војувале иконоборците и иконокластите по прашањето дали смее да се слика лицето на Бога. Во 1054 Христијанската црква пукнала на две околу тоа дали e приматот кај Отецот или и кај Синот и дали причеста ќе се прави со лепче со квасец или без квасец. И таквата ситуација натаму природно довела до крстоносните војни. Во 632, по смртта на пророкот Мухамед, почнала битката меѓу Шиитите и Сунитите околу тоа кој е правоверниот наследник на исламот. Оваа битка сеуште трае.
ТЕСЕН КАЛАП
Историјата и политиката ги кројат и пакуваат човечките општества во тесни калапи. Сѐ што штрчи се кастри и гори на клада, плаќа со копање на очи и сечење на јазик.
Во нашиот вилает многумина ја сметаат оваа ситуација како нешто зададено, природна појава која едвај да може да се менува или пропитува, елементарна непогода, нужно зло, нема бегање од судбината, оставени сме на милост и немилост на деспотите, може само да се молиме да не ни се падне некој ептен катиљ.
Фатени во ваков расчекор, со леснотија даваме завети, полагаме заклетви, бацуваме знамиња, ги даваме умот и срцето под кирија, им се молиме на нашите светци и богови, им даваме ишарет на нашите моќници, се приклонуваме на мнозинството. При тоа се разбира, сакале или не, ги заштитуваме нашите лигуши, им прогледуваме низ прсти на нашите злосторници. Ја браниме групата, водачот или организацијата наместо вистината и правдата. Но си велиме, тоа е мудро, тоа е принципиелно, така прават возрасни, тоа е политика, така се штити племето, фамилијата, така се брани иднината. Топло ни е во толпата. Дури сме и горди што ете се жртвуваме за повисоки цели, доброволно гориме на олтарот на историските идеали.
И патуваме во правец за кој не убедуваат дека е единствено праведен и морален и благословен од Бога. Тргаме на една демонстрација, па на втора, па логично и на трета, па потоа сме вовлечени во митинзи, манифести, политички говори, прогласи и колумни, па одговори на напади, па контранапади, па силни акции, па уште посилни реакции, па мафтање со партиски книшки, па итни вонредни седници со анализа на новонастанатата ситуација, па широк ангажман со сечење глави на противниците. Не затоа што сме крвожедни, туку затоа што тоа го бара логиката на настаните. „Па зарем тие би не поштедиле нас?„.
И еве нѐ, како народот од Лилипут, острвено викаме против другата страна – да им се отруе млекото мајчино, да се сотрат, да се истребат, да се поништат, да се помножат со нула, да се поклопат со бетонска плоча, семката да им се затре, трева да не никне по нив. Бараме конечно решение! Нашата победа ќе биде можна само ако тие доживеаат тотален и срамен пораз! Или сме сѐ или не сме ништо!
Од каде тоа кај нас, вакви-никакви обични смртници, тој ангелски стремеж за идеална правоверност и монолитност, таа манастирска потреба белото да е без трошка црно, пријателството да е гроб, лојалноста да е безпоговорна? Навредени сме и разочарани ако некој со најмал збор или гест фрли сенка на вечноста, покаже знак на различност. И така само ние остануваме невини во душата, застанати храбро на браникот на правдата, додека оние другите кукавички тонат во предавство и злоба.
Од време на време ќе се излажеме дека дувнале свежи ветрови, дека работите кај да е ќе се сменат. И навистина, молскавично и преку ноќ, едниот правец се заменува со друг. Со ефикасна леснотија, сѐ што правела предходната власт се става во заграда, пред која се повлекува минус. И така елегантно се ничкосува сета смисла на равенката. Но не дошло до вистинска промена. Тоа само едната исклучивост и едностраност се заменила со друга. Курто го заменил Мурто.
Па обичните луѓе здраворазумски се жалат “Разните шофери, механичари и кондуктери го растурија автобусот. Го потрошија горивото, го упропастија моторот, ги украдоа и распродадоа деловите. Сега не викаат нас патниците да помагаме, велат било доведено во прашање натамошното патување. Разните доктори, сестри и помошен персонал ги украдоа апаратите, инструментите, ги распродадоа лековите и завоите. Сега се повикуваат на нашата морална одговорност и бараат од нас пациентите да станеме и да се бориме за спас на болницата.”
Целиот текст прочтајте го на овој линк
